5.Sınıf Hücre ve Organelleri Konu Anlatımı

<== 5.Sınıf Konularına geri dön

Ortaokul 5.SINIF ==> 3. ÜNİTE: Canlıların Yapısına Yolculuk ==> Hücre ve Organelleri

Öğrenme Çıktıları

FB.5.3.1.1. Bitki ve hayvan hücrelerini temel kısımları ve özellikleri açısından karşılaştırabilme
a) Bitki ve hayvan hücrelerinin özelliklerini belirler.
b) Bitki ve hayvan hücrelerinin benzer özelliklerini listeler.
c) Bitki ve hayvan hücrelerinin farklı özelliklerini listeler.

FB.5.3.1.2. Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarını yapılandırabilme
a) Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarına ilişkin hiyerarşik ilişkileri ortaya koyar.
b) Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarına ilişkin elde ettiği bilgileri uyumlu bir bütün olarak ortaya koyar.

KONU: 5.Sınıf Hücre

A- Mikroskop ve Kullanımı

Gözle görülemeyen yapıları mercekler yardımıyla büyüterek görülmesini sağlayan araçlara mikroskop denir.

Hücre çıplak gözle görülemez. Hücrenin görülmesi mikroskobun icadıyla mümkün olmuştur.

Mikroskop üzerindeki mercekler sayesinde görüntü 10, 20, 40, 100 kat gibi değerlerde büyütebilir.

Mikroskop Nasıl Kullanılır

1. Mikroskop ışık kaynağı açılır.

2. İncelenecek preparat hazırlanır.

3. Preparat mikroskobun tablasına yerleştirilir.

4. X ve Y ekseni ayar vidası ile preparat objektif altına getirilir.

5. Kaba ve ince ayar vidası kullanılarak net görüntü elde edilir.

6. Detaylı görüntü elde etmek için objektif değiştirilebilir.

 

B- Hücre Bilgisinin Tarihsel Gelişimi

• Zacharias Janssen (Zakaryas Yansen) ilk mikroskobu buldu.
• Hücreyi ilk keşfeden kişi Robert Hooke(Rabırt Huk)tur.
  Şişe mantarını incelerken küçük odaların olduğunu gördü.
  Buna içi boş oda anlamına gelen Hücre adını verdi.
• Anton Van Leeuwenhock (Lövenhuk) mikroskopla havuz suyunu incelerken hareket eden küçük canlıları gördü.

C- Hücre Nedir

Canlıların canlılık özelliğini gösteren en küçük yapıtaşına hücre denir.

• Canlıların vücudu hücrelerden oluştur.
• Hücreler canlıdır.
• Kendi başına yaşayabilme özelliği gösterir.

Hücrenin Temel Kısımları
Hücre üç temel kısımdan meydana gelir.
Bunlar dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir.

Hücre Zarı

Hücreyi dış etkilere karşı korur.
Esnek bir yapısı vardır, üzerinde geçitler (Por) bulunur.
Porlar aracılığı ile madde alışverişi yapar, seçici geçirgendir.
Her maddeyi içeri almaz veya dışarı çıkarmaz.

Hücre zarının özellikleri

• Hücreye şekil verir.
• Hücreyi dış etkilerden korur.
• Hücrenin madde alışverişini kontrol eder.
• Hücrenin dağılmasını engeller.
• Canlıdır.

Hücre Duvarı (Çeperi)

Hücre zarının etrafını saran sert ve dayanıklı bir yapıdır.
Bitki hücrelerinde bulunur.
Bakteri ve mantarlarda da bulunmaktadır.

• Hayvan hücrelerinde bulunmaz.
• Hücre zarının etrafını sarar.
• Bitkiye dayanıklılık sağlar.
• Bitkiyi iç ve dış etkilere karşı korur.
• Hücre duvarı tam geçirgendir.
• Cansızdır.

Sitoplazma

Hücre zarı ile çekirdek arasını doldurur, yumurta akı kıvamındadır.
Yarı saydam ve akışkandır.
Yapısının çok büyük bir kısmı sudur.
Yaşamsal olaylar sitoplazmada gerçekleşir.
Solunum, boşaltım, sindirim, madde sentezi (üretimi), enerji üretimi, beslenme olayları gerçekleştirilir.
Yaşamsal olayların gerçekleştiği yapılara organel adı verilir.

Hücrede Bulunan Organeller

1. Endoplazmik Retikulum

Endoplazmik Retikulum

Hücrenin içini ağ gibi saran kanal sistemidir.
Hücre içine maddelerin taşınmasını sağlar.
Bir ülkedeki karayollarına benzer.

2. Golgi Cisimciği (Aygıtı)

Golgi Cisimciği

Salgı maddelerinin üretilmesini, kesecikler halinde paketlenmesi sağlar.
Salgı üreten hücrelerde normalden fazla bulunur.
Tükürük bezi, ter bezi, süt bezi, deri golgi cisimciğinin fazla olduğu yerlerdir.
Çiçekli bitkilerde bal özü salgılanmasını gerçekleştirir.

3. Mitokondri

Mitokondri

Besin ve oksijeni yakarak hücre için gerekli enerjiyi üretir.
Hücrenin enerji santralleridir.
Enerji tüketiminin fazla olduğu yerlerde mitokondri sayısı da fazladır.
Sinir, kas, karaciğer hücrelerinde fazlaca bulunur.

4. Lizozom

Lizozom

Hücre içindeki maddelerin sindirilmesini sağlar.
Büyük yapılı besinleri küçük parçalara ayırır.
Yaşlanmış dokuları, mikropları yok eder.
Hayvan hücrelerinde bulunur.

5. Ribozom

Ribozom

Bütün hücrelerde bulunur.
En küçük organeldir.
Proteinlerin üretimini sağlar.
Protein üretiminin fazla olduğu yerlerde ribozom sayısı fazladır.
Genç hücrelerde, karaciğer ve salgı bezlerinde fazla bulunur.

6. Sentrozom

Sentrozom 

Sentrozom çiftler halinde bulunur.
Sentrozom iki sentriyolden oluşur.
Hücre bölünmesinde görevlidir.
Hayvan hücrelerinde bulunur.

7. Koful

Koful

Hücrede depo görevini görür.
Besin maddeleri, artık maddeler ya da atık maddeler bulunabilir.
Hayvan hücresinde küçük, bitki hücresinde büyük yapılıdır.

8. Kloroplast

Kloroplast

Kloroplast yeşil renklidir. 

Fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir.
Yalnızca bitkinin yeşil olan yerlerinde bulunur.

Çekirdek

Çekirdek hücrenin ortasında yer alan yönetici kısımdır.
Hücrenin yaşamsal faaliyetleri buradan denetlenir ve yönetilir.

Canlıya ait kalıtsal özellikler çekirdekte bulunur.

• Olgunlaşmış alyuvar hücrelerinde çekirdek bulunmaz.
• Çizgili kas hücrelerinde ise birden fazla çekirdek bulunur.

D- Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklılıklar

1. Bitki hücresinde kloroplast vardır, hayvan hücresinde yoktur.
2. Bitki hücresinde hücre duvarı vardır, hayvan hücresinde yoktur.
3. Hayvan hücresinde sentrozom vardır, bitki hücresinde yoktur.
4. Bitki hücresinde koful büyük ve az sayıdadır, hayvan hücresinde küçük ve fazladır.
5. Bitki hücresi köşelidir, hayvan hücresi yuvarlaktır.

E- Hücreden Organizmaya

Çok hücreli canlılarda hücreler bir arada bulunur. 

Aynı yapı ve görevde bulunan hücreler dokuyu oluşturur. 

Örneğin kas hücreleri kas dokusunu, kemik hücreleri kemik dokusunu oluşturur.

Farklı dokular bir araya gelerek organları oluşturur.

Örneğin kas dokusu ve diğer dokular bir araya gelerek kalp organını oluşturur.

Belirli görevleri yerine getiren organlar bir araya gelerek sistemleri oluşturur. 

Örneğin kalp, kan ve damarlar bir araya gelerek dolaşım sistemini oluşturur.

Farklı  sistemler bir araya gelerek organizmayı oluşturur. 

Örneğin dolaşım sistemi, destek ve hareket sistemi, solunum sistemi gibi sistemler de organizmayı oluşturur. 

İnsan, trilyonlarca hücreden oluşan ve uyum içerisinde çalışan bir organizmadır.

Hücreden organizmaya basitten karmaşığa doğru sıralanışı
Hücre → Doku → Organ → Sistem → Organizma

Hücre Kısa Videoları

           

Sorular

Soru 1: Aşağıdaki yapılardan hangisi hücredeki yaşamsal faaliyetleri yöneten ve kalıtsal maddelerin bulunduğu yerdir?
A) Çekirdek
B) Ribozom
C) Sitoplazma
D) Hücre zarı

A) Çekirdek hücreyi yönetir

Soru 2: Aşağıdaki hücre kısımlarından hangisi hücrenin madde alışverişini kontrol eden, seçici geçirgenlik özelliği vardır?
A) Lizozom
B) Hücre duvarı
C) Endoplazmik retikulum
D) Hücre zarı

D)

Soru 3: Aşağıdakilerden hangisi tüm hücreler için ortaktır?
A) Hücre duvarı bulundurma
B) Ribozom bulundurma
C) Sentrozom bulundurma
D) Kloroplast bulundurma

B) Ribozom bütün hücrelerde bulunur.

Soru 4: Tabloya göre aşağıdaki canlılarla ilgili olarak hangi yorum yapılamaz?

Tür	Kromozom Sayısı
İnsan	46
Güvercin	16
Eğrelti otu	500
Soğan	16
Moli Balığı	46
Deniz yıldızı	94

A) Farklı tür canlıların kromozom sayısı farklı olabilir.
B) Bitki ve hayvan türlerinin kromozom sayısı aynı olabilir.
C) Canlıların kromozom sayısı gelişmişliği hakkında bilgi vermez
D) Aynı tür canlıların kromozom sayısı farklı olur.

D) Aynı tür canlılar aynı sayıda kromozoma sahiptir.
Tablodan da böyle bir sonuç çıkarılamaz.

Diğer Konular

• 7.Sınıf Hücre Test
• 7.Sınıf Hücre Doğru Yanlış Soruları
• 7.Sınıf Hücre Etkinlik
• 7.Sınıf Hücre Boşluk Doldurma Soruları
• 7.Sınıf Hücre Soru ve Cevap
• Bitki ve Hayvan Hücrelerinin Benzerlik ve Farklılıkları Nelerdir
• Plastit Nedir
• Hücre Nedir