5.Sınıf Sürtünme Kuvveti Konu Anlatımı

<== 5.Sınıf Konularına geri dön

Ortaokul 5.SINIF ==> 2. ÜNİTE: Kuvveti Tanıyalım ==> Sürtünme Kuvveti

Öğrenme Çıktıları

FB.5.2.3.1. Sürtünme kuvvetinin çeşitli ortamlardaki etkilerine yönelik genelleme yapabilme
a) Sürtünme kuvveti ile ilgili günlük yaşamdan ön bilgilerini kullanarak örüntü oluşturur.
b) Sürtünme kuvvetinin çeşitli ortamlardaki etkilerine yönelik genelleme yapar.

FB.5.2.3.2. Günlük yaşamda sürtünmeyi artırma veya azaltmaya yönelik bilimsel bir model tasarlayabilme
a) Sürtünmeyi artıran ve azaltan durumları gözlemlemek için model önerir.
b) Sürtünmeyi artıran ve azaltan durumlara ilişkin gözlemleri sonucunda modelini geliştirir.

KONU: Sürtünme Kuvveti

Sürtünme Kuvveti

A- Sürtünme kuvveti nedir

Hareketli cisimlerle temas ettiği yüzey arasında gerçekleşen, cismin hareketini zorlaştıran etkiye "sürtünme kuvveti" denir. Topa vurduğumuzda topun bir süre sonra durması, bisikleti zorlanarak sürmemiz sürtünme kuvvetinden kaynaklanır.

Sürtünme kuvvetinin özellikleri

1. Sürtünme kuvveti hareket yönüne zıttır.
2. Sürtünme kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir.
3. Hareket eden cisimleri yavaşlatır ve durdurur.
4. Duran cisimlerin hareket etmesini zorlaştırır.
5. Cisimleri hareket ettirebilmek için sürtünme kuvvetini yenmek gerekir.
6. Sürtünme kuvveti pürüzlü yüzeylerde daha fazla, kaygan yüzeylerde azdır.
7. Sürtünme kuvveti yüzeyin cinsine bağlı olarak değişir.
8. Sürtünme kuvveti cisimleri hareket ettirmez.
9. Tamamen pürüzsüz bir yüzey yoktur.

Pürüzlü Yüzeyler

Yüzeyinde girinti ve çıkıntıları fazla olan yüzeyler pürüzlü yüzeylerdir. Pürüzlü yüzeylerde sürtünme kuvveti fazladır. Zımpara kağıdı, halı, toprak, çakıl, çim saha gibi yüzeyler pürüzlü yüzeylerdir.


Kaygan Yüzeyler

Yüzeyinde girinti ve çıkıntısı az olan yüzeyler pürüzsüz (kaygan) yüzeylerdir. Pürüzsüz yüzeylerde sürtünme kuvveti azdır. Cam, buz, porselen, cilalı tahta, mermer kaygan yüzeylere örnek verilebilir.

Sürtünme kuvvetini azaltmak için yüzeyler pürüzsüz hale getirilir.
Cisimlerin altına tekerlek takılması sürtünme kuvvetini azaltır.
Makinelerin yağlanması sürtünme kuvvetini azaltır.
Su sürtünme kuvvetini azaltır. Islak zeminlerde kayarak düşebiliriz.
Kar ve buz sürtünme kuvvetini azaltır. Kışın arabaların tekerlerinin kaymasını engellemek için kış lastikleri ve zincir kullanılır.

Örnek
Uzaktan kumandalı oyuncak arabamızı halı üzerinde ve tahta parke üzerinde sürelim.
Arabamız hangi yüzeyde daha hızlı gitmektedir?
Tahta yüzeyde daha hızlı hareket ettiğini gözlemleriz, halı üzerinde pürüz daha fazla olduğu için sürtünme kuvveti fazla olur. Arabamız daha yavaş ilerler.

Sürtünme kuvvetinin artırılması ve azaltılmasına örnekler için tıklayınız.

B- Sürtünme kuvveti nelere bağlıdır

Sürtünme kuvveti cismin ağırlığına ve yüzeyin cinsine bağlı olarak değişir.

1. Cismin ağırlığı
Cismin ağırlığı artarsa sürtünme kuvveti de artar.
Kışın kayan otomobillerin ağırlığı artırılarak sürtünme kuvveti artırılmaya çalışılır.

2. Yüzeyin cinsine
Yüzey pürüzlü ise sürtünme kuvveti artacaktır.

Not: Sürtünme kuvveti yüzeyin büyüklüğüne bağlı değildir.

C- Sürtünme kuvvetinin etkileri

• Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz etkileri vardır.
• Sürtünme kuvveti elbiselerimizi, ayakkabılarımızı aşındırır.
• Yazı yazabilmemiz, ayakta düşmeden durabilmemiz sürtünme kuvveti ile olur. 
• Makine parçalarının aşınmasını engellemek içinde yağlanması sürtünmeyi azaltmak için yapılır. 
• Buzdolabının tekerlekli olması sürtünme kuvvetini azaltır.
• Araçlara takılan kışlık lastiklerin sürtünmeyi artırıcı, yazlık lastiklerin sürtünmeyi azaltıcı desenleri vardır.
• Kibritin, çakmağın yanması sürtünme sonucu oluşan kıvılcımla gerçekleşir.

Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz etkilerine örnekler için tıklayınız

D- Havadaki sürtünme kuvveti (Hava direnci)

Havadaki sürtünme kuvvetine hava direnci denir.
Hava direnci cisimlerin havadaki hızını azaltır.
Havadaki cisim ne kadar büyükse sürtünme kuvveti o kadar fazla olur.
Havada direncini azaltmak için özel tasarım araçlar yapılır.

Hava direncine örnekler

• Otomobil, bisiklet ve motosiklette hava direncini azaltan özel tasarımlar vardır.
• Paraşütün geniş yüzeyli olması hava direncini artırır.
• Uçakların uç kısmının sivri olması hava direncini azaltır.

Savaş uçağının hava direncini azaltan tasarımı

Havadaki sürtünme kuvvetini azaltıcı kask

E- Sudaki sürtünme kuvveti (Su Direnci)

Sudaki sürtünme kuvvetine su direnci denir.
Su direnci, su içerisinde hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştırır.


Su direncinin azaltılmasına örnekler

1. Balıkların pullu olması,
2. Gemilerin önünün "V" şeklinde yapılması,
3. Yüzücülerin özel üretilmiş mayo ve bone kullanması,
4. Balıkların kaygan sıvıyla kaplı olması,
5. Yüzücülerin suya atlarken ellerini birleştirmeleri,
6. Balıkların oval yapılarının olması,

Yüzücülerin ellerini birleştirmesi, özel üretilmiş bone ve mayo kullanması su direncini azaltır.

Not: Su direnci hava direncinden daha fazladır.

Sürtünme Kuvveti Kısa Videolar

        

      

Sürtünme Kuvveti Konu Anlatım Videosu

Örnek Sorular

Soru 1: Kışın kar üzerinde güvenle yürümek için neler yapılmalıdır?

Kar ile ayağımız arasında sürtünmenin artırılması gerekmektedir. Bunun için ayakkabıların altı tırtıklı yapılır.

Soru 2: Ali odasındaki dolabın yerini değiştirmek istiyor. Fakat uyguladığı kuvvet bunun için yeterli değil. Ali'nin dolabı hareket ettirebilmesi için ne yapması gerekir?

Dolabın yerle sürtünmesini en aza indirmesi gerekir. Bunun için dolabın altına tekerlek takabilir, yağ sürebilir.

Soru 3: Yağlı güreşte yağlanma, güreşi nasıl değiştirir?

Güreşçilerin yağlanması sürtünme kuvvetini azaltır, birbirini tutması zorlaşır. Bu nedenle yağlı güreşte büyük ustalık ve hüner gerekir.

Soru 4: Kapı menteşeleri neden yağlanır?

Kapı menteşeleri daha az sürtünmesi için yağlanır. Metallerin birbirine sürtünmesi sonucu aşınmalar oluşur, kapı gıcırdar, kapı daha zor açılıp kapanır.

Soru 5: Futbol oynayan Emre topa durduktan sonra topun biraz ilerledikten sonra durduğunu görüyor. Topun durmasının sebebi nedir?

Top ile yer arasında sürtünme gerçekleşmektedir.
Bu kuvvet hareket eden cisimlerin bir süre sonra durmasını sağlar.

Soru 6: Soğuk bir kış günü elleri üşüyen Eslem ellerini nasıl ısıtabilir?

Ellerinin ortasını çok bastırarak birbirine sürterse elleri hemen ısınacaktır.

Sürtünme Kuvveti Konu Anlatımı İndir

Diğer Konular

• 5.Sınıf Sürtünme Kuvveti Test
• 5.Sınıf Sürtünme Kuvveti Çalışma Kağıdı
• 5.Sınıf Sürtünme Kuvveti Doğru Yanlış Soruları-1
• 5.Sınıf Sürtünme Kuvveti Doğru Yanlış Soruları-2
• 5.Sınıf Sürtünme Kuvveti Konusu Çözümlü Sorular
• Sürtünme Kuvvetinin Olumlu ve Olumsuz Etkileri
• Sürtünme Kuvvetinin Artırılması ve Azaltılmasına Örnekler
• Sürtünme Kuvvetinin Yönü Nasıl Bulunur