6.Sınıf Dolaşım Sistemi Konu Anlatımı

<== 6.Sınıf Konularına geri dön

Ortaokul 6.SINIF ==> 2. Ünite: Vücudumuzda Sistemler ==> Dolaşım Sistemi

Kazanımlar

F.6.2.3. Dolaşım Sistemi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organlar, kalbin yapısı ve görevi, kan damarları, büyük ve küçük kan dolaşımı, kan grupları, kan bağışı, dolaşım sistemi
F.6.2.3.1. Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organların görevlerini model kullanarak açıklar.
a. Kalbin dört odacığı, kalbi oluşturan yapılar ve isimleri verilmeden belirtilir.
b. Kalbi oluşturan yapıların ve kapakçıkların isimlerine yer verilmez.
c. Kalbin çalışma mekanizmasına değinilmez.
ç. Nabız ve tansiyona değinilir.
d. Lenf dolaşımına değinilmez.
F.6.2.3.2. Büyük ve küçük kan dolaşımını şema üzerinde inceleyerek bunların görevlerini açıklar.
Atardamar, toplardamar ve kılcal damarların ayrıntılı yapısına girilmeden görevleri belirtilir.
F.6.2.3.3. Kanın yapısını ve görevlerini tanımlar.
a. Kan hücrelerinin yapısı verilmeden sadece görevleri açıklanır.
b. Alyuvarlarda hemoglobin ile gaz alışverişine değinilmez.
F.6.2.3.4. Kan grupları arasındaki kan alışverişini ifade eder.
a. Kan gruplarında moleküler temellere girilmez.
b. Kan alışverişinin, uygulamalarda aynı gruplar arasında yapılması esas alındığından “genel alıcı” ve “genel verici” ifadeleri kullanılmaz.
c. Rh faktörüne kısaca değinilir ancak kan uyuşmazlığına girilmez.
F.6.2.3.5. Kan bağışının toplum açısından önemini değerlendirir.
a. Kızılay‘a vurgu yapılır.
b. Kan bağışı sırasında dikkat edilmesi gereken hijyene vurgu yapılır.

KONU: Dolaşım Sistemi

Hücrelere gerekli olan besin ve oksijeni taşıyarak, oluşan atık maddeleri de uzaklaştıran sisteme dolaşım sistemi denir.

Dolaşım Sisteminin Görevleri

1. Vücuttaki hücrelere oksijen ve besin taşımak.
2. Hücrelerde oluşan karbondioksit ve atık maddeleri boşaltım organlarına taşımak.
3. Vücudun mikroplara karşı savunulması.

Dolaşım sistemi kalp, kan ve damarlar olmak üzere üç kısımdan oluşur.

A- Kalp

Kalbin Yapısı

Kalbin Yapısı ve Görevleri

• Kalp kanın pompalanmasını sağlar.
• Kalp göğüs kafesinde, sol akciğerin altında bulunur.
• Kalbinizin büyüklüğü kendi yumruğunuz kadardır.
• Kalp, kalp kasından oluşur.
• Kalp dört odacıklıdır.
• Üsttekilere üst odacık, alttakilere alt odacık denir.
• Kan toplardamarla kalbin üst odacıklarına gelir.
• Alt odacıklar da atardamar ile kanın pompalandığı yerdir.
• Kalbin sağ tarafında az oksijenli, sol tarafında çok oksijenli kan bulunur.
• Üst odacıkla alt odacık arasında kapakçıklar bulunur.
• Kapakçıklar kanın tek yönde hareket etmesini sağlar.

Kalbin Çalışması

B- Damarlar

Damarlar, kanın vücut içinde taşınmasında görevlidir.

Atardamar, toplardamar ve kılcal damar olmak üzere üç çeşittir.

Atardamar

• Kanı kalpten vücuda taşıyan damarlardır.
• Damar kalınlığı fazladır.
• Kan basıncı ve akış hızı da fazladır.
• Akciğer atardamarı hariç çok oksijenli kan taşır.
• En büyük atardamar Aort'tur.

Toplardamar

• Kanı kalbe taşıyan damarlardır.
• Akciğer toplardamarı hariç az oksijenli kan taşır.
• Kan akış hızı atardamardan yavaş, kılcal damardan hızlıdır.
• Kan basıncı en düşük damardır.

Kılcal damar

• Atardamar ile toplar damar arasında yer alır.
• Hücrelere madde alışverişinin yapılmasını sağlar.
• Kan basıncı toplardamardan fazladır.
• Kanın akış hızının en yavaş olduğu damardır.

Not: 

Damarlardaki kan basıncı: Atardamar > Kılcal damar > Toplar damar (AKuT)
Damardaki kanın akış hızı:  Atardamar > Toplar damar >  Kılcal damar (ATaK)

Nabız

• Kalbin bir dakikada attığı sayıya nabız denir.
• Nabız bilek veya boyundaki atardamardan hissedilebilir.
• Nabız, bebeklerde 100-120, çocuklarda 80-100, yetişkinlerde 70-80 dir.

Tansiyon

• Kanın atardamar duvarına yaptığı basınca tansiyon denir.
• Alt odacıklar kasıldığında damarda oluşan basınca büyük tansiyon denir.
• Alt odacıkların gevşemesi sırasında damarda oluşan basınca küçük tansiyon denir.
• Sağlıklı kişilerde küçük tansiyon 8, büyük tansiyon 12'dir

Stetoskop

Doktorların vücut içindeki sesleri dinlemek için kullandığı alete stetoskop denir
Stetoskop ile kanın basıncı ve tansiyon ölçülebilir.

C- Kan

Kan hücreleri ve kan plazması olarak iki kısımdır.
Yetişkin bir insanda 5 litre kan bulunur.
Kanın yaklaşık % 55'i kan plazması, % 45'i kan hücreleridir.

Kan plazması
% 90'ı sudur. % 10'u besinler (Protein, yağ, karbonhidrat, vitamin, mineral), artık maddeler, hormonlar bulunur.

Kan hücreleri

Alyuvar

• Kana kırmızı renk verir.
• İçerisinde hemoglobin bulunur.
• Oksijen ve karbondioksit taşınmasını sağlar.
• Kırmızı kemik iliği, dalak ve karaciğerde üretilir.
• Üretildiğinde çekirdeği vardır, zamanla çekirdeği kaybolur.
• Sayısı diğer kan hücrelerinden fazladır.
• Ömürleri 120 gündür.

Akyuvar

• Vücudu mikroplara karşı korur.
• Mikropları içerisine alarak sindirir veya antikor adı verilen madde ile öldürür.
• Kırmızı kemik iliğinde, lenf düğümlerinde üretilir.
• Çekirdekli ve beyaz renklidir.
• Vücuda mikrop girdiğinde sayıları artar.
• Sayısı diğer kan hücrelerinden azdır.

Kan pulcukları

• Kanın pıhtılaşmasını sağlar.
• Çekirdeksiz ve çok küçüktür.
• Kırmızı kemik iliğinde üretilir.

Büyük kan dolaşımı

• Büyük kan dolaşımında kan, kalp ile vücut  arasında dolaşır.
• Kalbin sol alt odacığından aort atar damarı ile çıkan çok oksijenli kan bütün vücuda dağılır.
• Bu sayede hücrelere besin ve oksijen taşınır.
• Hücrelerde oluşan atıklar ve karbondioksit kana geçer ve kanın oksijeni azalır.
• Alt ve üst ana toplardamarla kalbin sağ üst odacığına gelir.

Kan Dolaşımı

Küçük kan dolaşımı

• Küçük kan dolaşımında kan, kalp ile akciğer arasında dolaşır.
• Kalbin sağ alt odacığındaki az oksijenli kan akciğer atardamarı ile akciğere taşınır.
• Akciğerde oksijen bakımından zenginleşir. (Karbondioksit verilir, oksijen alınır.)
• Çok oksijenli kan, kalbin sol üst odacığına gelir.

Kanın Görevleri

Kanın görevi kısaca taşımacılık yapmaktır. Ancak bunun yanında diğer görevleri de vardır.

1. Vücut hücrelerinin ihtiyaç duyduğu besin ve oksijeni taşır. Oksijen alyuvarda, besin kan plazmasında taşınır.
2. Vücut hücrelerinde oluşan atık maddelerin taşınmasını sağlar. Karbondioksit alyuvarda, diğer atıklar kan plazmasında taşınır.
3. Kan pulcukları sayesinde yaralanan organlarda pıhtılaşarak, kan kaybını önler.
4. Akyuvarlarla vücuda giren mikroplara karşı savunmayı sağlar.
5. Vücut sıcaklığını düzenler.

D- Kan Grupları ve  Kan Alışverişi

• Kan grubunu, kanın yapısında bulunan özel protein belirler.
• İnsanlarda A, B, AB ve O kan grupları vardır.
• Ayrıca kan gruplarının belirlenmesinde Rh faktörü de önemlidir.
• Kanda Rh proteini bulunanlar Rh (+), bulunmayanlar Rh (-) olarak adlandırılır.
• Rh faktörü ile beraber sekiz çeşit kan grubu bulunmaktadır.
• Herkes kendi kan grubuna kan verebilir, kendi kan grubundan alabilir.
• A Rh (+) bir kişi yalnızca A Rh (+) e kan verebilir veya alabilir.

Kan Bağışı

• Kişilerden gönüllü olarak kan alınmasına kan bağışı denir.
• Kan bağışı toplumsal dayanışmayı artırır.
• Kan bağışı hijyenik ortamda yapılmalıdır.
• Kızılay, ülkemizdeki kan bankasıdır.

Kimler Kan Bağışı Yapabilir

• Sağlıklı,
• 18 ve 65 yaş arasında,
• 50 kg'ın üzerinde olanlar kan bağışında bulunabilir.

Dolaşım Sistemi Konu Anlatımı İndir

Diğer Konular

• 6.Sınıf Dolaşım Sistemi Test - 1
• 6.Sınıf Dolaşım Sistemi Test - 2
• 6.Sınıf Dolaşım Sistemi Doğru Yanlış Soruları
• Dolaşım Sistemi Hastalıkları Nelerdir
• Dolaşım Sistemi Hastalıkları Kısaca