6.Sınıf Bileşke Kuvvet Konu Anlatımı

<== 6.Sınıf Konularına geri dön

Ortaokul 6.SINIF ==> 3. Ünite: Kuvvet ve Hareket  ==> Bileşke Kuvvet

Kazanımlar

F.6.3.1. Bileşke Kuvvet
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Kuvvetin özellikleri (yön, doğrultu, büyüklük), bileşke kuvvet (net kuvvet), aynı doğrultulu ve aynı yönlü kuvvetlerde bileşke kuvvet, aynı doğrultulu ve zıt yönlü kuvvetlerde bileşke kuvvet, dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetler
F.6.3.1.1. Bir cisme etki eden kuvvetin yönünü, doğrultusunu ve büyüklüğünü çizerek gösterir.
F.6.3.1.2. Bir cisme etki eden birden fazla kuvveti deneyerek gözlemler.
Aynı doğrultudaki kuvvetlerin bileşkesi üzerinde durulur. Doğrultuları farklı kuvvetlerin bileşkesine girilmez.
F.6.3.1.3. Dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetleri, cisimlerin hareket durumlarını gözlemleyerek karşılaştırır.

KONU: 6.Sınıf Bileşke Kuvvet

A- Kuvvet Nedir

Cisimleri hareket ettiren, hareket eden cismi durduran, hareket yönünü değiştirebilen, cisimlerin şekillerini değiştirebilen etkiye kuvvet denir.
Kuvveti göremeyiz, sadece etkilerini hissedebiliriz.
Kuvveti defterde, yazı tahtasında gösterebilmek için ok (→) işareti kullanılır.
Okun uzunluğu kuvvetin büyüklüğünü gösterir.

Günlük Yaşamda Kuvvete Örnekler

• Topu atarken,
• Kitabı açarken,
• Kağıdı keserken,
• Musluğu çevirirken,
• Elmayı soyarken kuvvet uygulanır.

B- Kuvvetin Birimi

Kuvvetin birimi Newton'dur. Kısaca N harfi ile gösterilir.
Kuvveti F harfiyle gösterilir.
Birden fazla kuvvet varsa 1.kuvvet olduğunu belirtmek için F₁, 2.kuvvet olduğunu belirtmek için F₂ şeklinde isimlendirilir.

Büyüklük	Kuvvet
Sembolü	F veya F1, F2
Birimi	Newton (N)

 Not: Kuvvet sembolü olarak kullanılan F, İngilizce kuvvet kelimesi olan "Force" kelimesinin baş harfidir.

C- Kuvvetin Temel  Özellikleri

Kuvveti belirleyen dört temel özelliği vardır.

1. Uygulama Noktası
Kuvvetin uygulandığı cisimdir.

2. Doğrultusu
Kuvvetin yönü ve zıttı doğrultusunu verir.

3. Yönü
Kuvvetin hangi yönde olduğunu belirtir. Harita üzerinde kullanılan yönlerle aynıdır.

4. Şiddeti(Büyüklüğü)
Kuvvetin dinamometre ile ölçülen büyüklüğüdür.

Kuvvetin Gösterilmesi

Kuvvetin yön, doğrultu, büyüklük ve başlangıç noktası belirtilmelidir.

Yön ve doğrultu aynı değildir. Yön tek, doğrultu çift taraflıdır. Kuzey yön, kuzey-güney ise doğrultudur.

D- Kuvveti Neyle Ölçeriz

Kuvvet ölçen araca Dinamometre denir.
Dinamometre cisimlerin esneklik özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.
Dinamometre içinde esnek bir yay bulunur.
Dinamometredeki yaydaki uzama miktarı dinamometreye asılan cismin ağırlığı ile doğru orantılıdır.

Örnek
10 N'luk kuvvetle 1 cm uzama meydana gelirse, 20 N'luk kuvvetle 2 cm uzama gerçekleşir.


Ölçülecek kuvvetin büyüklüğüne uygun dinamometre seçilmelidir.
Ölçüm aralığı 0-10 N olan dinamometre ile en fazla 10 N'luk kuvvet ölçülebilir.

Dinamometre ile ölçülecek kuvvet büyük ise dinamometrenin kalın (sert) yaydan yapılmalıdır. Ölçülecek kuvvet hassas ölçülmesi için de ince (yumuşak) yay kullanılmalıdır.

Dinamometre

E- Bileşke Kuvvet

İki ya da daha fazla kuvvetin bir cisme yaptığı etkiyi tek başına yapabilen kuvvete Bileşke Kuvvet (Net kuvvet) denir.

Bileşke kuvvet R sembolü ile gösterilir.

Bileşke kuvvet nasıl bulunur

a- Aynı yöndeki kuvvetlerin bileşkesi
Bir cisme etki eden doğrultuları ve yönleri aynı kuvvetlerin bileşkesini bulmak için kuvvetler toplanır. Cisim, bileşke kuvvetin yönünde hareket eder.

Bileşke Kuvvet (R)= F1 + F2

Örnek: Bir cismine aynı yön ve doğrultuda 5 N ve 3 N'luk kuvvetler etki ediyor. Cismin hareket yönü ve cisme etki­ eden net kuvvet nedir?

	1.kuvvet (F1)	2.kuvvet (F2)	Net kuvvet (R)
Doğrultu	Doğu-Batı	Doğu-Batı	Doğu-Batı
Yön	Batı	Batı	Batı
Büyüklük	5 N	3 N	8 N

R= F₁ + F₂ = 4 N +3 N = 7N ( Net kuvvet 8 N dur.)


b- Zıt yöndeki kuvvetlerin bileşkesi: Bir cisme etki eden doğrultuları aynı  yönleri zıt ise, kuvvetlerin bileşkesini bulmak için kuvvetler çıkarılır. Bileşke kuvvetin yönü büyük kuvvetin yönüdür. Cisim, büyük kuvvetin yönüne doğru hareket eder.

Bileşke Kuvvet (R)= F1 - F2

Örnek: Bir cismine aynı doğrultuda ve zıt yönde 5 N ve 3 N'luk kuvvetler etki ediyor.
Cismin hareket yönü ve cisme etki­yen net kuvvet nedir?

	1.kuvvet (F1)	2.kuvvet (F2)	Net kuvvet (R)
Doğrultu	Doğu-Batı	Doğu-Batı	Doğu-Batı
Yön	Doğu	Batı	Doğu
Büyüklük	5 N	3N	8 N

R= F₁ - F₂ = 5 N -3 N = 2 N ( Net kuvvet 2 N'dur.)

Dengeleyici Kuvvet

Dengeleyici kuvvet net kuvvetle aynı büyüklükte fakat zıt yöndedir.
Dengeleyici kuvvet cismin dengede kalmasını sağlar.

F- Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler

a-Dengelenmiş kuvvet
Bileşkeleri sıfır olan kuvvetlere dengelenmiş kuvvetler denir.

Dengelenmiş Kuvvet

Not: Cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde ise ya durur, ya da sabit süratle hareket eder.

Paraşütle yere süzülen paraşütçü dengelenmiş kuvvetlerin etkisi altındadır.

Yerçekimi kuvveti ile sürtünme kuvveti (hava direnci) birbirini dengeler. Paraşütçü sabit sürat ile yere iner.

b-Dengelenmemiş kuvvet
Bileşkeleri sıfırdan farklı olan kuvvetlere dengelenmemiş kuvvetler denir.
Cismin hareket yönü ile dengelenmemiş kuvvet aynı yönde ise cismin sürati artar, zıt yönde ise azalır.

Dengelenmemiş Kuvvet

Not: Cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde ise ya hızlanır ya da yavaşlar.

Daldan düşen elma yerçekimi kuvveti nedeniyle dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. 

Elma hızlanarak yere düşer.

Bileşke Kuvvet Konu Anlatım Videosu

Basit Dinamometre Yapımı

Örnek Sorular

Soru 1: Aşağıdaki durumların hangisinde dengelenmiş, hangisinde dengelenmemiş kuvvet vardır?

• Ağaçtan düşen elma
• Masada duran kalem
• Durağa yaklaşan otobüs
• Havaya fırlatılan top
• Duvarda asılı tablo
• Yokuş aşağı inen bisiklet

Ağaçtan düşen elma  Dengelenmemiş kuvvet (Sürat artar)
Masada duran kalem Dengelenmiş kuvvet (Sürat sıfır)
Durağa yaklaşan otobüs Dengelenmemiş kuvvet (Sürat azalır)
Havaya fırlatılan top Dengelenmemiş kuvvet (Sürat azalır)
Duvarda asılı tablo Dengelenmiş kuvvet (Sürat sıfır)
Yokuş aşağı inen bisiklet Dengelenmemiş kuvvet (Sürat artar)

Soru 2: Şekilde verilen kuvvetlerle ilgili olarak;

a- Kuvvetlerin bileşkesi nedir?
b- Cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde midir?
c- Durmakta olan cisim kuvvetlerin etkisinde nasıl hareket eder?
d- Bu kuvvetleri dengelemek için hangi yöne kaç Newton eklenmelidir?

a- Kuvvetler aynı yönde oldukları için
R= F₁ + F₂R= 3N + 7N = 10 N Doğu
b- Net kuvvet sıfır olmadığı için dengelenmemiş kuvvettir.
c- Duran bir cisme kuvvet etki ettiği zaman cisim kuvvetin yönünde hızlanır.
d- Bu kuvvetleri dengelemek için Net kuvvetin zıt yönünde ve aynı büyüklükte kuvvet eklenmelidir.
10 N Batı

Soru 3: Şekildeki K cismi durmakta, L cismi ise sabit süratle hareket etmektedir.

K ve L cisminin dengelenmiş veya dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde olduğunu belirtiniz.

K cismi durduğu için dengelenmiş kuvvettir.
L cismi sabit süratle hareket ettiği için dengelenmiş kuvvettir.

Bileşke Kuvvet Konu Anlatımı İndir

Diğer Konular

• 6.Sınıf Bileşke Kuvvet Test
• 6.Sınıf Bileşke Kuvvet Çalışma Kağıdı
• 6.Sınıf Bileşke Kuvvet Doğru Yanlış Soruları
• Bileşke Kuvvet Çözümlü Sorular
• Bileşke Kuvvet Etkinliği